انتقال خبر(نامه-تلگراف-پیام) در دوران داریوش کبیر از طریق دو نوع آتش سفید ودیگری قرمز مثل خط ونقطه درتلگراف و صفر و یک در کامپیوتر.
مقوله ارتباطات و فناوری آن و اصول و قوانین حاکم برش امروزه به بخش مهمی از قدرت و نفوذ هر کشور و ملتی تبدیل شده است. برای درک درست این مقوله باید شناخت کافی از تاریخ و سیر تحولی ارتباطات را در هر کشوری دنبال کرد تا بتوان تصویری واقعی و ملموس از مشکلات و عوامل دخیل در هر محیط ارتباطی و فرهنگی را در اختیار داشت. دکتر محسنیان راد در این کتاب ضمن بررسی کامل تاریخ ارتباطات در ایران به ارائه اسناد و مدارکی می پردازد که وسعت جهان اطلاعاتی ایران را در گذشته به تصویر می کشد.
مارشال مک لوهان نظریه پرداز مشهور امریکایی در زمینه ارتباطات تاریخ را به سه عرصه ارتباطی شفاهی(شنیداری)، گوتنبرگ(چاپ)ومارکونی(رسانه های الکتریکی) تقسیم بندی کرده و می گوید هرکدام از این عرصه ها در هر کشور و ملتی رخ داده است و تحولات عمیق و ساختاری بر نظام و فرهنگ آن جامعه ایجاد کرده است. او در ادامه توصیف جهان مارکونی به فرضیه دهکده جهانی می رسد و از گسترش نامحدود ارتباطات تا رسیدن به این دهکده(جهانی شدن) و مضرات و فواید آن سخن می گوید. اما بررسی سیر این نظریه در ایران از سوی آقای محسنیان راد و همکاران و دانشجویان و دوستانش او را به این نتیجه رساند که فضای ایرانی دارای یک عرصه و یا سیر دیگر بین شفاهی و گوتنبرگ نیز بوده است که خود باعث نگارش این کتاب شده است.
او این عرصه جدید را به یاد دو مرد مؤثر در آن (داریوش و مانی) کهکشان دارمانی نام نهاده است. بر اساس نظریه او ایران در عصر داریوش به علت حوادث دوره کمبوجیه و وسعت بزرگ سرزمین ایران نیازمند یک سیستم ارتباطی بسیار سریع و کاربردی می شود و او با ایجاد شبکه ای از برجهای مخابراتی نوری که با دو نوع آتش رنگی کار می کرده است و ابداع الفبایی ۳۶ حرفی برای استفاده در این برجها توانسته به نوعی اولین سیستم تلگرافی تاریخ را در عصر خود در ۲۵۰۰ سال پیش ایجاد نموده و توانسته امپراطوری عظیم هخامنشی را برای بیش از پنجاه سال اداره کند. این سیستم عملا ایران را از فضای شفاهی فراتر برده و به جهان جدید پای نهاد است. این سیستم در پی ضعف هخامنشیان آرام آرام از هم پاشیده و فراموش شده است هر چند در طی قرون بعدی شواهدی از استفاده های مقطعی از این روش به صورت غیر متمرکز دیده شده است. دستگاه دیوانی داریوش چنان گسترده بوده است که فقط بخشی از آمار بایگانی آن که متعلق به یک دوره شش ماهه بوده و در محوطه تخت جمشید کشف شده (همان الواح معروف هخامنشی که دانشگاه شیکاگو پس نمی دهد) خود شامل سی هزار لوح گلی است و به این مجموعه بسیاری اسناد بر پاپیروس و پوست را که در گذر ایام نابود شده اضافه کنید. در ضمن او معتقد است کتیبه تاریخی بیستون در حقیقت یک منشور و قطع نامه اداری و تاریخی است که در قالبی روزنامه ای برای آیندگان در دل کوه و بدور از دسترسی مردم ایجاد شده است.
بر اساس تحقیقات و مدارک موجود، ایرانیان در دوره اشکانیان با ظهور مردی به نام مانی که مبدع آیینی تازه بوده که تبلیغات مذهبی و آیینی آن بر تصویر و نوشته متکی بوده است نیازمند توسعه ارتباطات می شود. پس در آن زمان نوع خاصی از چاپ به صورت ابتدایی در سرزمینی که آن زمان جزو ایران بوده ولی امروز آسیای میانه (خوارزم،ماوراء النهر) نام دارد شکل گرفته است و همچنین از نوعی کاغذ(برخلاف ادعای چین که خود را در قرن یازده یا سیزده مبدع کاغذ می داند)و پاپیروس مصری که در پی ممنوعیت آیین مانویت در ایران و کشتار و نابودی پیروانش،توسط مانویان به چین منتقل شده و پایه تحولی در تاریخ و فرهنگ چین می شود. در این انتقال مانویان اقاید و دستاوردهایشان را به چین و اروپا هم می برند و تا بیش از هفتصد سال بر این دو منطقه اثر می گذاردند. این کتاب یکی از بهترین و معدود آثار مهم و تحلیلی و کارشده در عرصه تحلیل تاریخ و ارتباط در ایران بده که فقط عشق عمیق محسنیان راد به ایران آن را پیش برده است.
مهدی محسنیان راد